• Okuduklarımdan, seyrettiklerimden aldığım notlar, izlenimler, incelemeler…

Çok Kanallı Müzik Dinlemek (multichannel audio)

Çok kanal ile ikiden (stereo) daha fazla kanal ile kayıt edilmiş müziği anlıyoruz. Örneğin 5.1 ile ön-sağ, orta, ön-sol, arka-sağ, arka-sol ve subwoofer’dan oluşan kanal yapısını anlıyoruz. Alçak frekans birimi subwoofer’ın olmadığı üç (3.0) veya beş kanallı (5.0) kayıtlar da mevcut. Zaten odyofil dünyasında tüm frekans spektrumunu verebilen hoparlörler kullanıldığından ayrıca subwoofer’a gerek kalmıyor ve kayıt mühendisleri de böyle bir kanalı ayrıca kayıt etmeyebiliyorlar.

Çok kanallı müzik bir çok odyofilin şüpheyle yaklaştığı bir konu. Genellikle müziğin en iyi stereo olarak dinleneceği kanısı hakim. Tabi konunun ekonomik yönü de var. Çok kanallı bir güçlendirici, kanal sayısı kadar karakteristikleri birbirine uygun hoparlörler, kablolar…

Benim düşüncem, iyi bir çok kanallı müzik dinleme deneyiminin çok etkileyici olduğu yönündedir. Burada bahsettiğim çok kanallı müzik, ev tiyatrosu ile karıştırılmamalı. Seslerin, Holywood efekteri gibi ya da pinpon topu gibi hoparlörleri dolaştığı veya sayısal tekniklerle oluşturulan sentetik kayıtlardan bahsetmiyorum. Bahsettiğim, müzik yapılan ortamdaki üç boyutlu gerçekliği olduğu gibi yansıtmak için yapılmış kayıtlar. Bu tür kayıtların sağladığı gerçekçi deneyimi anlamak için müzik çalarken stereo ve çok kanal arasında gidip gelmeyi denemelisiniz. Stereo çalma sırasında ses önünüzde bir sahnede oluşur. Kayıtın niteliğine göre sesler bazen iki hoparlör dışında da taşabilir. Sesin, ileride veya geride olduğunu anlayabilirsiniz. Ancak sonuçta sahne önünüzdedir.  Çok kanal deneyiminde ise sahne önünüzde değil etrafınızda oluşur. Kafanızın içi bir konser salonuna dönüşür. Enstrüman, vokalist vb müzik kaynaklarının üç boyutlu uzaydaki yerlerini ve kayıt yapılan ortamın özelliklerini daha iyi anlayabilirsiniz.

TrondheimSolistene04.thumbnail

Bugün çok sayıda yüksek çözünürlüklü, çok kanallı kayıt mevcut. Bu kayıtları, 2L The Nordic Sound, Channel Classics, Acoustic Sounds gibi kaynaklardan sayısal olarak indirmek mümkün. Bugün itibarı ile çözünürlük olarak PCM’de 24bit/96KHz (5.1) ve en fazla 24bit/192KHz (5.1) görebiliyoruz. DSD kayıtlarında ise en fazla DSD64 (5.1) görebiliyoruz. Sayısal dosyalar dışında bir çok multichannel SACD ya da DVD-A mevcut.

Grieg_Session

Yazılım tarafında JRiver Media Center, Signalyst HQ Player, Audirvana Plus gibi yazılımlar çok kanallı yüksek çözünürlüklü müzik dosyalarını destekliyor. Donanım tarafında çok kanallı DAC olarak bildiğim tek tüketici ürünü exaSound e28. Bu üründen önceki bir yazımda kısaca bahsetmiştim. E28, ESS Technology ES9018S Sabre32 Reference DAC yongasını kullanıyor ve 8 kanalda PCM 32bit/384KHz ve DSD256 destekleyebiliyor. Bunun için e28’in USB girişini kullanmak gerekiyor. E28 aynı zamanda bir preamplifikatör olduğu ve 8 kanal volüm kontrole sahip olduğu için pre-amp olmadan bir güç amplifikatörünü sürebiliyor. exaSound e28’in, master zamanlama bakımından, 0.13 ps baz modelinin yanında bir de 0,082ps femto clock sürümü mevcut.

ExaSound_e28-0011 ExaSound_e28-0036

004_exaSound_G3_interface_fixed

exaSound G3 volüm kontrol uygulaması (8 kanal + 1 master)

Çok kanallı müzik dinlemede kayıt ve dinleme sistemi stereoya göre biraz daha önem kazanıyor. Örneğin bazı kayıtların çok kanallı sürümlerinde, stereo’da olan dolgunluğu yitirdiğini gördüm – tabi bunun tersi de mümkün. Bir de tüm hoparlörler ve onları besleyen elektroniğin eş olması lazım. Bazı caz kayıtlarında, örneğin kadın vokal, sadece orta hoparlöre veriliyor. Eğer sağ-sol ile orta hoparlörler arasında karakteristik bir fark varsa, bu stereo ve çok kanal arasında da bir fark anlamına geliyor. Eş donanım ve uygun dinleme odası ile hoparlörler arasındaki seviye, frekans ve gecikme farklılıklarını, DSP yardımına başvurmadan çözmek gerektiğine inanıyorum.

Çok kanallı müzik dosyalarını Oppo 105 gibi bir universal player ile de çalabilirsiniz. Üstelik görünürde, Oppo 105 de exaSound e20/e22/e28 ile aynı DAC yongasını kullanıyor. Ancak, Oppo 105 ile exaSound ürünlerinin ES9018S Sabre32 Reference DAC uygulaması arasında ses kalitesi bakımından dağlar kadar fark var. Bunu her iki ürünü evinde denemiş biri olarak rahatlıkla söylüyorum. Ayrıca, Oppo 105’in yüksek çözünürlüklü dosya desteği bakımından exaSound’un gerisinde olduğunu söylemeliyim.

 

Yorum yapın:

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.