FreeNAS Yazılımı (2/2)

FreeNAS yazımın ikinci ve son bölümünden bazı özellikleri ekranlar üzerinden anlatmaya çalışacağım. Benim kullandığım FreeNAS sürümü 9.3. Amacım sadece konu hakkında bir fikir verebilmek. Detaya girmeden bazı temel özelliklerden bahsedeceğim. Böyle bir sistem kurmak isteyen, YouTube’da “FreeNASTeam” (IXSystems) kanalında çok detaylı videolar izleyebilir.

FreeNAS sisteminizin VGA portunu ekrana bağladınız; sistemi boot ettiniz; sistem başlayınca böyle bir ekran gelir. Alttaki satırdaki verilen IP adresini kayıt edin.Kayıt ettiğiniz IP adresini aynı ağdaki bir bilgisayarın web tarayıcısına girdiğinizde FreeNAS GUI web ekranına erişirsiniz. Tabi root şifresini girdikten sonra. Sol kolondaki yada üst sıradaki ikonlar aynı özellikler. Bunlara tıklayarak ayarları yapıyorsunuz. “Wizard” (sihirbaz) seçeneği işleri kolaylaştırıyor.Sistemi ilk kurduğunuzda Wizard (sihirbaz) ile lisan, saat dilimi, kullanacağınız disk senaryoları (otomatik, sanallaştırma, yedekleme, medya, log tutma), paylaşımlar, kullanıcı yetkileri, e-posta gibi çeşitli ayarları hızlıca yapmanızı sağlar. Aşağıdaki disk senaryoları ile ilgili sihirbaz ekranı.FreeNAS’ı disk paylaşımı veya yedekleme için kullanacak olabilirsiniz. En önemli ekranlardan biri “Storage” ekranı.Storage ekranında, “ZFS volume”larını ve “ZFS Dataset”lerini yönetirsiniz. “Volume” veya veri hacmi, çeşitli sayıda disklerden oluşturduğunuz disk gruplarıdır. Aşağıdaki resimde ada0, ada1, ada3 ve ada4 isimli fiziksel diskleri grafiksel arayüz yardımı ile “stripe”, “mirror”, RAIDZ veya RAIDZ2 olarak ayarlayabilirsiniz.

“Stripe” toplam disk kapasitesinin tümünü kullanır ve disk erişim hızı bakımından idealdir ama “redundancy” bakımından tavsiye edilmez. Bir disk gidince tüm veriyi (volume) kaybedersiniz. Bu arada tüm disk kapasitesi derken; eğer 4TB diskiniz varsa ZFS ile bunun 3,63TB civarında bir kısmını kullanabiliyorsunuz ve disk doluluğunun %80’i geçmemesi gerekiyor.“Mirror” ile disklerinizin başka disklerde kopyaları tutuluyor. Dolayısı ile disk arızalanırsa kopyanız hazır. Ama toplam kapasite yarıya düşmüş oluyor. Eğer disk kapasitenizi yarıya düşürmeden “redundancy” isterseniz RAIDZ kullanabilirsiniz. RAIDZ ile bir diski (RAIDZ2 ile iki diski) “parity” için ayırmak durumundasınız. RAIDZ ile “n” sayıda diskinizden biri arızalanırsa, parity diski sayesinde veriyi kurtarırsınız. İkinci disk de arızalanırsa o zaman Al-Fatiha!  İki arızalı diski kurtarabildiğiniz senaryo RIADZ2. Ancak, parity için (veri değil) iki disk adamak gerekiyor. Yalnız bunun bilinen donanımsal RAID denetiminden farklı olduğunu belirtmeliyim. Olay tamamıyla yazılımsal; ZFS tüm diskleri bizzat görmek/denetlemek istiyor. Eğer arada RAID kartı (donanım) olsaydı bunu yapamazdı. “Volume”lar yarattınız diyelim. Bu veri hacimleri üzerinde farklı paylaşım grupları (Windows, UNIX veya Apple gibi) oluşturmak istiyorsunuz diyelim. O zaman veri hacimleri altında “ZFS Dataset”ler oluşturuyorsunuz. Her bir dataset için ayrı kota, paylaşım ve sıkıştırma algoritmaları uygulayabiliyorsunuz.ZFS dosya sisteminin en önemli, özelliği, Dataset bazında “Snapshot” yani anlık fotoğraflar çekebilmesi. İleride veri ile ilgili bir sorun yaşadığınızda o anlık fotoğrafa (yani veri durumuna) geri dönebiliyorsunuz. Aşağıdaki ekran isteğe bağlı bir zamanda manuel Snapshot yaratmak ile ilgili.Dosya sisteminin anlık fotoğrafını (snapshot) çektikten sonra – ilerideki bir tarihte gerekirse – o ana geri dönebilirsiniz. Örneğin aylar sonra bir dosyanızın açılmadığını düşünün.Anlık fotoğraf çekme görevini periyodik olarak da tanımlayabilirsiniz. Bunun disk alanı kaplaması gibi ufak bir maliyeti var. Sistem belirli bir yaşa ulaşan fotoğrafları (yanılmıyorsam iki hafta) otomatik olarak siliyor.“Volume” ve “Snaphot” konusunu bu video çok güzel anlatıyor.

“Volume”, “Dataset” ve “Snaphot” kavramlarına değindikten sonra “Share” yani paylaşım kavramına gelelim. Oluşturduğunuz “Volume”ları ağ üzerinde paylaşmak için önce kullanıcı hakları, “Dataset”ler ve sonra bu “Dataset”ler üzerinde paylaşımlar tanımlamanız lazım. FreeNAS, AFP (Apple File Share Protocol), NFS (UNIX), CIFS (Windows), Time Machine (Mac OSX otomatik yedekleme) paylaşım şekillerini destekliyor. Örneğin, CIFS (Windows) paylaşım aşamalarına bakalım.

Storage > Volume Manager ekranında bir volume üzerine tıklayarak onun üzerinde bir “dataset” yaratıyorsunuz ve bu esnada paylaşım şeklini seçiyorsunuz.“Shares” ekranından, yaratacağınız paylaşım adını, veri hacmi üzerindeki yolunu belirleyebilirsiniz.Paylaşım tanımlamalarını yaptıktan sonra, “Services” bölümünden (Windows paylaşımı için “CIFS” hizmetini başlatmalısınız. Paylaşıma bir Windows bilgisayardan erişmek için, Windows Explorer’da adres alanına “\\<NAS IP adresiniz>” girdiğinizde tanımladığınız paylaşım alanını görürsünüz. Paylaşım konusu bu videoda çok iyi anlatılmış.

Raporlama bölümünden, CPU, diskler, bellek, iletişim ağı, partition, sistem ve ZFS dosya sistemi ile ilgili çeşitli durum raporları alabiliyorsunuz.FreeNAS, “Task” (Görevler) bölümünden periyodik görev tanımlamalarına izin veriyor. Bunlardan biri de “Cron” görevleridir. Cron, çeşitli komut veya “skript”lerin, dakikadan yılın aylarına kadar çeşitli zaman çözünürlüklerinde, programlanmasına olanak veren görevlerdir.

FreeNAS web GUI üzerinden detaylı kullanım rehberine erişebiliyorsunuz. Ekranın sağ üst köşesinde sistem durumu trafik ışığı renkleri ile veriliyor; üzerine tıkladığınızda alarmları görebiliyorsunuz.

Sanırım ufak da olsa FreeNAS konusunda bir fikir verebildim. Örneğin, servisler, eklentiler (plug-in), periyodik görevler gibi anlatılacak bir daha çok konu var. Ancak, buranın bir web günlüğü olduğunu hatırlayarak kesiyorum. Eğer ilgileniyorsanız araştırması size kalıyor 🙂