İnceleme: exaSound PlayPoint Network Audio Player (2. ve son bölüm)

Aşağıdaki bölüm yazının ikinci ve son bölümü. Bir ve ikinci bölümlerinin tümünü okumak isterseniz buraya: İnceleme: exaSound PlayPoint Network Audio Player

3. Kullanım Şekli: UPnP Renderer

Ey ruh! bilgisayar ve işletim sistemi konuları zor diye buralara geldiysen geri dön ve kapıyı dışarıdan kapat… İlk iki exaSound PlayPoint kullanım modeli oldukça kolaydı. Ancak, bu üçüncü kullanım şekli ile bilgisayarlar ile muhabbeti biraz ilerletmek gerekiyor. Öncelikle, UPnP konusuna giriş bakımından önceki yazılarımdan birine bakmanızı öneririm: “Yerel İletişim Ağı ve Müzik – uPnP, DLNA”. Özetleyeyim; UPnP temelli bir müzik sistem için üç parça gerekiyor:

1. UPnP Sunucu: bu durumda MinimServer yazılımını kullanacağız. Çünkü, DSD gibi yüksek çözünürlüklü formatları destekleyebiliyor.
2. UPnP Renderer: Sunucu tarafından oynatılan/çalınan müzik dosyasını DAC’a ileten kutu. Streamer cihazı bu işi yapıyor. Bizim durumumuzda exaSound PlayPoint.
3. Kontrol Yazılımı: Sunucudan parça seçip renderer’a göndermek, çalma listeleri (playlist) oluşturmak için gerekli yazılım. Yani kullanıcı arayüzü.

UPnP sunucu yazılımı olarak bir bilgisayara MinimServer yazılımını kurmanız gerekli. Neden MinimServer da bir başkası değil? exaSound tarafından desteklenen çok sayıda yüksek çözünürlüklü formatı desteklediği için. MinimServer, UPnP AV standardını destekleyen bir müzik sunucu yazılımı. Yazılımın kurulacağı bilgisayar ile müzik dosyalarınızı tuttuğunuz bilgisayar aynı veya farklı bilgisayarlar olabilir. Eğer müzik dosyaları için bir NAS düşündüyseniz, MinimServer’ı doğrudan NAS üzerine kurmayı da düşünebilirsiniz. Minimserver, Windows, Mac OSX, Linux gibi işletim sistemleri üzerinde veya Synology, Qnap, Asustor, ReadyNAS gibi NAS’lara da kurulabiliyor. Ben Windows üzerinde 64bit sürümünü deniyorum. Kurulum için Java dışında ilave gerekmedi. Bu yazıyı hazırlarken bir yandan da bir FreeNAS sistemi oluşturmakla uğraşıyorum. Ancak, FreeNAS üzerinde MinimServer kurmayı daha sonra deneyeceğim. Şimdilik mevcut müzik bilgisayarımı Windows 10 olarak açarak MinimServer kurdum. MinimServer’a medya dosyalarımın bulunduğu FreeNAS sistemini tanıttım.

Kütüphanenizden müzik seçip çalabilmek ve çalma listeleri (playlist) oluşturmak için tablet veya bilgisayar üzerinde bir kontrol yazılımı kullanmalısınız. Kontrol yazılımı olarak, Android üzerinden BubbleUPnP,  IOS üzerinde PlugPlayer ve MconnectHD gibi yazılımlar mevcut. Benim iPad 2 (IOS) üzerindeki denemelerimi aşağıda özetleyeyim:

1. MconnectHD: MinimServer ve PlayPoint’i bir görüp bir görmeyerek beni hasta etti.
2. Linn Kinsky: 24/352.8’e kadar PCM dosyalarını çaldım. Ama DSD’leri çalamadım.
3. Linn Kazoo: İlk başta PlayPoint’i tanımadı bile. Daha sonra aşağıdaki dördüncü kullanım modelini denerken PlayPoint’i gördü ve tüm dosyalarımı çalabildim.
4. PlugPlayer: Şimdilik önemli bir sorun yaşamadım. Bir iki kere kendini reset etti ama benim ev ağı ile ilgili olabilir. PlayPoint tarafından desteklenen tüm dosyaları çaldı.

4. Kullanım Şekli: OpenHome Renderer

Öncelikle kısaca OpenHome‘dan bahsedelim. OpenHome, odyofil kalitesinde, yüksek çözünürlüklü müzik dinlemek için açık bir standart. OpenHome Standardı, UPnP üzerinde – onun özelliklerini geliştirerek – çalışıyor.  Ayrıca, “renderer” ve kontrol uygulaması katmanları da eklenmiş. Bizim durumumuzda OpenHome uyumlu “renderer” exaSound PlayPoint oluyor. Evinizde, iletişim ağı üzerideki müzik kütüphanesini (örneğin bir NAS üzerinde), Tidal, Spotify gibi internet akış hizmetlerini OpenHome renderer sayesinde dinleyebiliyorsunuz. OpenHome sayesinde çok odalı bir kurgu (bir müzik kütüphanseini kullanan çok sayıda renderer) gerçekleştirebiliyorsunuz. Cihazlar, çalma listeleri (playlist) oluşturulmasını destekliyor, oluşturulan listeleri hatırlıyor.

OpenHome, özellikler ve kullanım bakımından UPnP’yi geçiyor. Ama bunun yanında BubbleUPnP Server gibi bir yazılım da kullanmak gerekiyor. Bubble UPnP Server yazılımı, exaSound PlayPoint, MinimServer ve OpenHome kontrol uygulaması (Kinsky ve Kazoo gibi) arasında arabirim işlevini üstleniyor. BubbleUPnP Server, Mac OS X, Windows (Java 7 ve üstü gerekiyor), Synology NAS, Qnap NAS, Ubuntu, Red Hat, Arch Linux ve Android üzerinde çalışıyor.

Mobil cihazlardan kontrol uygulaması olarak:

• BubbleUPnP (Android),
• BubbleDS Next (Android),
• Linn Kazoo (Windows, Mac, iPad) ve Linn Kinsky (Windows, Mac, iOS, Android),
• Lumin (iPad) ve
• foobar2000 + foo_upnp plugin (Windows)

gibi alternatifler mevcut. BubbleUPnP Server yazılımını Windows 10 üzerinde kurduktan sonra MinimServer ve exaSound PlayPoint’i rahatlıkla gördü. Kontrol uygulaması olarak IOS (iPad) üzerinde Linn Kazoo (ücretsiz) kullandım. Fena bir uygulama değil. Sonradan Appstore’dan IOS Lumin uygulamasını (ücretsiz) indirdim. exaSound PlayPoint’i kendiliğinden buldu. Kontrol uygulamalarının MinimServer’da 4383 albümü görmesi biraz zaman aldı.

Bilgisayar tarafında bir süredir JRiver IOS üzerinde de JRemote kullanmaya alıştığım için doğal olarak diğer yazılımları da JRemote ile karşılaştırıyorum. Açıkçası, bu yazıda bahsettiğin hiç bir UPnP kontrol uygulaması JRemote yazılımı kadar kapsamlı gelmedi bana; parça bulma, çalma listeleri, favori parçalarınızı 1-5 arası puanlar verebilme… Bunu bir yana koyacak olursak, gerek kontrol kabiliyeti, gerekse yüksek çözünürlük desteği bakımından en beğendiğim Lumin ve sonra Linn Kazoo oldu. Lumin ve Kazoo içinden TIDAL hizmetine de giriş yaparak çalabiliyorsunuz.

Aşağıda, Lumin ve Kazoo ekran örnekleri paylaşıyorum.

 

5. Kullanım Şekli: HQPlayer NAA

Bu kullanım modu şimdiye kadar bahsettiklerimden farklı. HQPlayer, kullanıcılar tarafından, ses kalitesi, sayısal filtre ve yukarı örnekleme seçenekleri, PCM’den DSD’ye çevirim olanakları,  desteklenen Hi-Res formatlar ve hatta çok kanal desteği ile tercih edilen bir yazılım. HQPlayer, bu olanakları sağlamak için güçlü bir bilgisayar gerektiriyor. Çeşitli forumlarda, bu bilgisayarı optimize ederek çok iyi sonuç alanları okudum. Eğer çok sayıda işlem ile yüklü bir bilgisayarı DAC’a doğrudan bağlamak isteMEZseniz – çünkü, iyi ses kalitesi için işlemcinin başı biraz rahat olmalı, başka işle uğraşmamalı – HQPlayer’ın NAA çözümünü deneyebilirsiniz (bu yazımda bahsettim). NAA (Network Audio Daemon) HQPlayer sunucudan aldığı müzik akışını Ethernetten USB’ye çevirerek DAC’a veriyor. Dolayısı ile üzerinde işlemci gücü gerektiren bir yük yok. CuBox, Raspberry Pi gibi ufak cihazlar yeterli. Ses kalitesi bakımından önemli olan DAC’a temiz bir sinyal gitmesi. Söz konusu cihaza HQPlayer sistesinden indireceğiniz Network Audio Daemon yazılımını indirmeniz gerekiyor. Ancak, müzik dinlemek için müzik klasörünüzdekş dosyaları, HQPlayer çalma listesine eklemeniz gerekiyor. Anlayacağınız, konforlu bir kütüphane yönetimi yok. Ancak, diğer tarafta ses kalitesindeki artış ile ödüllendiriliyorsunuz.

NAA özelliği exaSound PlayPoint üzerinde yüklü olarak geliyor. exaSound PlayPoint’i iletişim ağınıza bağlayın; HQPlayer yüklü bilgisayarınızdan NAA olarak exaSound PlayPoint tanımlayın ve işte mükemmel sonuç! NAA tarafında donanımı ve yazılım ile uğraşmak yok.

Sonuç

Ses kalitesi: Eğer müzik bilgisayarı olarak standart bir diz üstü, Macbook veya masaüstü bilgisayar, kısacası optimize edilmemiş bir bilgisayar kullanacaksanız, exaSound PlayPoint ile ses kalitesinde önemli bir artış hissedeceksiniz. Daha fazla detay, geniş ve derin sahne, analog ses karakteri özelliklerinden bahsediyorum. Computer Audiophile forumlarında okuduğum ilk kullanıcı değerlendirmeleri de bu yönde.

Optimize edilmiş bir bilgisayar söz konusu olunca farkı anlamak oldukça zorlaşıyor. Değişik kullanım modelleri arasındaki farka bu yazıda girmedim; oldukça etraflı bir test ve uzun saatler gerekli.

Benim durumumda; sessiz kasa, DAC’a adanmış PPA V2 PCI-USB kartı, Windows Server 2012 R2 Core Modu, Audiophile Optimizer yazılımı ve doğrusal güç kaynağından oluşan sistem ile PlayPoint arasında görebildiğim fark, bilgisayarın üst frekanslarda “sanki çok az” parlak çalması. Ama bu hemen farkedilir bir fark değil. Bunun sebebinin DAC bağlantısında kullandığım PCI-USB kartı (PPA V2) olduğunu tahmin ediyorum. PPA V3’ün detayı kaybetmeden biraz daha yumuşak çaldığını okumuştum. Ama farkın bu kadar az ve zor fark edilir olmasına şaşırdım doğrusu. Eğer bu farkı hissediyorsanız tercih, ses sisteminizin geri kalanına da bağlı ve oldukça subjektif. Çok net olarak şunu söyleyebilirim: PlayPoint sizi bilgisayarın, yok USB kartıydı, yok işletim sistemi optimizasyonuydu, yok efendim doğrusal güç kaynağıydı… gibi bir çok parametreye kafa yormaktan kurtarıyor. Derli toplu bir kutuda referans kalitede bir ses deneyimi sunuyor.

Fiyat: Yurtdışı perakende satış fiyatlarını baz alırsak, kullandığım bilgisayarın maliyeti, PCIe-USB kartı ve harici doğrusal güç kaynağı ile PlayPoint fiyatı civarında. Bu bakımdan ve bu örnek durumda, bilgisayar – streamer seçiminde, fiyatın çok ayırt edici bir kriter olduğunu düşünmüyorum. Elbette, çok daha ucuz (yada pahalı) streamer çözümleri düşünebilirsiniz. O zaman tercih farklı olabilir. exaSound, yüksek çözünürlük desteği (Native DSD64, DSD128, DSD256 – 12.28MHz, DXD 352.8kHz /True 32bit, PCM 44.1 – 384kHz /True 32bit), çok kanallı ve çok odalı uygulamalara açık olması, dokunmatik ekrandan çeşitli ayarları kolayca yapabilme özellikleri nedeni ile bence önemli fark yaratıyor.

Elbette, exaSound PlayPoint, CuBox, Raspberry ve benzeri cihazlarla fiyat seviyesi bakımından boy ölçüşemez. İki yaklaşım arasında henüz yan yana A/B ses karşılaştırması şansım da olmadı. Maliyet bakımından HQPlayer’ın da geri planda güçlü ve optimize edilmiş bir bilgisayar gerektirdiğini de unutmayın. Örneğin NAS üzerinde MinimServer çalışan bir kullanımda aradaki bilgisayarı bertaraf etmiş oluyorsunuz.

Hacim, Derlilik, Topluluk ve Görünüş: Bilgisayar ile karşılaştırıldığında, PlayPoint tartışmasız öne çıkıyor. Resimlere bakın yeter.

Kullanım Kolaylığı: Kullanıcı ara yüzü önemli. Ancak konuyu dörde ayıralım:

1. Konfigürasyon: PlayPoint dokunmatik ekranından yapılabilen ayarlar; ses kontrolü, ağlara bağlantı, gömülü yazılım/firmware yükseltme, uzaktan destek gibi özellikler büyük kolaylık. Bunlar bilgisayar dünyasında biraz daha karışık işler. Belirli kullanıcılar bu teknik detaylar ile uğraşmayı tercih edebilir. Ama bildiğim ve teknik olmayan büyük çoğunluk için bilgisayar konfigürasyou oldukça külfetli olabiliyor.
2. Müzik seçimi, kontrol, kütüphane özellikleri: Olaya kendi açımdan bakıyorum. JRiver+JRemote’dan sonra yukarıda bahsettiğim kontrol uygulamaları bana çocuk oyuncağı gibi geldi. Etiket/tag düzeltemezsin, müzik listeleri oluşturmak için olanaklar çok kısıtlı (örneğin DSD dosyalarını ayrı, çok kanallı kayıtları ayrı listele diyemezsin), sadece albüm görselini görebilirsin, ama albüm ile gelen kitapçığa erişim yok… JRiver’da iyi kötü oluşturduğum 4300 albümlük bir kütüphane var. MinimServer bunların bazılarını görmedi – şimdi uğraşıp düzeltmek lazım. Eğer müzik arşiviniz çok büyük değilse saydıklarım çok sorun olmayacaktır. Ama eğer arşiv büyükse, bunu yönetmek için – streamer, UPnP sunucu ve kontrol uygulaması kullansanız da – JRiver gibi bir yazılımdan yardım almak gerektiğini düşünüyorum. Eğer streamer cihazlarının sunduğu – örneğin tablet üzerinden – kontrol olanakları size yeterli geliyorsa tercih o yönde olmalı. “Yok, ben JRiver gibi bir uygulamayı tercih ederim” diyorsanız, o zaman çözüm bilgisayar.
3. Kullanım modelleri: Bu yazı kapsamından bahsettiğim ilk iki model (AirPlay ve MPD – Music Player Daemon) son derece kolay kullanım sağlıyor. MPD modeli ile referans kalitede müzik dinleyebilirsiniz. Ancak, işin içine UPnP Server, OpenHome, HQplayer gibi yazılımlar girmeye başlayınca bilgisayar deneyimi gerekiyor.
4. Format desteği: exaSound PlayPoint belirttiğim gibi yüksek çözünürlüklü stereo ve çok-kanal format desteği bakımından çok kabiliyetli. Bilgisayarda çok kullandığım, ancak PlayPoint tarafından desteklenmeyen “cue” dosyaları ve rip edilmiş SACD ISO dosyaları benim için pratik bir zorluk getiriyor. Biliyorsunuz bazı albümler bir tek FLAC veya WAV dosyası olabiliyor. Cue dosyası yardımı ile albümü parçalar halinde çalabiliyorsunuz. PlayPoint şimdilik bu tür albümleri parçalarına ayırmadan çalıyor. SACD ISO dosyalarını ile belirli yazılımlar kullanarak ayrı parçalar halinde DSF dosyalarına çevirmek mümkün. Sadece, mevcut yüzlerce albümde bunu yapmak biraz zoruma gider.

Evet, yazımda buraya kadar “bilgisayar mı yoksa streamer mi?” sorusuna exaSound PlayPoint ürününü inceleyerek yanıtlar getirmeye çalıştım. Özetle, en önem verdiğim parametre “ses kalitesi” tarafında exaSound PlayPoint, kullandığımı bilgisayara göre “çok ufak bir farkla” önde. Ama burada karşılaştırmayı optimize edilmiş bir bilgisayar ile yaptık. Eğer bilgisayarda “optimizasyon” yoksa o zaman ses kalitesindeki farkın daha da belirgin olacağını düşünüyorum. Bu örnekte fiyat da çok belirleyici değil. Derlilik, topluluk bakımından da streamer kesinlikle tercih edilir. Geriye önemli bir tercih kriteri olarak kullanım kolaylığı geliyor. PlayPoint’i kullanmak bilgisayarı kullanmaktan çok daha kolay. Eğer binlerce albümden oluşan bir müzik arşiviniz varsa “kontrol uygulamaları” önem kazanıyor. Tablet üzerinde çalışan UPnP kontrol uygulamalarını şimdilik biraz basit buldum. JRiver-JRemote deneyimimde hareket ederek bilgisayardaki uygulamaların sağladığı kontrol olanaklarının  daha fazla olduğunu düşünüyorum.

Bütün bu bilgilerden sonra sanırım kafanızda kendi önceliklerinize göre bir tercih oluşmuştur. Ben şimdilik bilgisayar ve exaSound PlayPoint cihazlarını birlikte kullanıyorum. Eğer bir gün bilgisayar tamamıyla ikinci plana geçse bile, kütüphane yönetimi için (müziğin organizasyonu, etiketleme…) JRiver gibi bir uygulamayı geri planda mutlaka kullanmayı tercih edeceğim.

Demo’ya beklerim.