Prizin Yönü Farkeder mi?

Evet!  Çok basit ama bir çok müzik severin atladığı bir konudan bahsedeceğim. Eğer müzik dinleme hobinizden ve ses sisteminizden en fazla verimi almak istiyorsanız, cihazlarınızın şebeke bağlantısında prizin yönüne dikkat etmek gerekiyor.

Tabi bu bahsedeceklerim aşağıda ilk resimde gördüğünüz IEC C13 (ve C15) uçlu fişler için geçerli. Dikkat ederseniz, konnektörler, N (neutral=nötr), E (earth=toprak) ve L (live=canlı) olarak işaretlenmiş. Bu işaretler boşuna konulmamış. Fişin öteki ucunu duvardaki prize taktığınızda ve kontrol kalemi ile kontrol ettiğinizde elektriği “L” ucunda görmelisiniz. Eğer öyle değilse priz tarafında fişi  180 derece çevirerek bağlamalısınız.

Konutlarımızda topraklı priz olarak aşağıda resmini gördüğünüz Tip-F prizler kullanılıyor. Burada elektrik tesisat standartlarına girmeyeceğim ama gördüğüm çeşitli örneklerde gerçek toprak bile yok! Şebekeden iki tel geliyor; canlı ve nötr. Prizde nötr ve toprak hattı birbirine bağlanmış! Tabi bu ayrıca uğraşılması gereken bir konu. Eve gerçek toprak hattı çektirmekten bahsediyorum. Neyse, Tip-F prizlerde fiş bağlantısını ters yapmak mümkün ve kontrol kaleminden yardım almak gerekiyor. Tip-E prizlerde ise ters bağlantı olasılığı yok, ama yurdumda bu standart kullanılmıyor. Ama bu prizleri tedarik etmek mümkün tabi.

Sisteminizdeki tüm cihazların aynı (ve doğru) fazda şebekeye bağlanmış olması lazım.

Neden?

Şimdi, “alternatif akımda (AC) yön olmaz ki” diyebilirsiniz. Evet, doğru akım gibi (+) ve (-) kutuplar yok. Canlı ve nötr (ha bir de toprak) var. Fişi prize iki yönde de takabilirsiniz. İşin iki yönü var. Birincisi emniyet, ikincisi ses kalitesi.

Kullanmakta olduğunuz cihazlar tasarlanırken bazı elektrik güvenlik standartları (örneğin: UL) gözetiliyor. Bu standartların sağladığı güvenlikten faydalanmak isterseniz işi raconuna göre yapmanız gerek. Örneğin, elektrik bağlantısını yukarıda belirttiğim gibi yaptığınızda, canlı ucun doğrudan, cihazın içinde  sigortanın bulunduğu hatta vermiş olursunuz – daha güvenli.

Güç kaynaklarında kullanılan transformatörler – ideal cihazlar olmadıkları için – cihaz devrelerinde veya şasisinde, endüktans veya kapasitans yolu ile bazı sızıntı akımları oluşuyor. Alternatif alkımının yönü yanlış olduğunda, cihazınızın kutusu içinde bu etkiler daha fazla olabiliyor. Bazen cihaz şasisinde parmak uçlarınızı gezdirdiğinizde hafif bir elektrik hissedebilirsiniz (adam akıllı çarpılmaktan bahsetmiyorum). Bu tür etkileri doğru bağlantı ve doğru topraklama ile azaltabilirsiniz. Deneyin. Birşey kaybetmezsiniz. Hatta sisteminizin çözünürlük seviyesine göre, detay, sahne, frekans yanıtı ve gürültü seviyelerinde bazı iyileşmeler bile hissedebilirsiniz.

Kontrol Kalemi Kullanarak Ölçüm

Aşağıdaki resimde gördüğünüz gibi IEC C13 standardındaki fişin “canlı” ucu “L” olarak işaretlidir. Fişin prize doğru takıldığını, kontrol kaleminin bu uçta yanmasından anlayabilirsiniz. İşaretli olmasa bile, orta uç yukarıda kalacak şekilde karşıdan baktığınızda, canlı uç sağ taraftadır.

Maliyet: 10TL ! Yada bir kontrol kalemi kaç TL ise… Çok pahalı güç kablolarına, arayüz kablolarına yatırım yapmadan önce denemenizi tavsiye ederim.

Güncelleme (Aralık 2018): Voltmetre kullanarak ölçüm

Bu yazıyı yazdıktan uzun bir süre sonra, takip ettiğim bir Whatsapp grubunda önerilen bir yöntemi de paylaşmak istiyorum. Bir cihazın elektrik bağlantısının – priz yönünün – doğruluğunu kontrol etmek istiyorsunuz. Bunun için bir voltmetreye, biri topraklı diğeri topraksız iki prize ihtiyacınız olacak.

1. Öncelikle cihazı, bağlı olduğu tüm diğer cihazlarla bağlantısını kesin. Örneğin, bir ampli sözkonusu ise tüm bağlantı kablolarını çıkartın. Cihazı topraksız olan elektrik prizine bağlayın.
2. Voltmetre ile ikinci prizin toprağı ve cihazın şasisi arasındaki alternatif gerilmi ölçün.
3. Cihazın fişini çekip 180 derece çevirerek tekrar takın ve yukarıdaki işlemi tekrarlayın.
4. Yukarıda, ikinci ve üçüncü aşamaların hangisinde daha düşük gerilim ölçtüyseniz doğru fiş-priz konumu odur.

Unutmayın!

Öncelikle elektrikle şaka olmayacağını, her zaman dikkat gerektiğini, bir de sevdiklerinizi hatırlayın.

Kontrol kalemi yönetiminde fişin doğru bağlandığını garantileyebilirsiniz ama sözkonusu cihazın içinde bu standarda uyulduğunun garantisi olmayabilir. Bu durumda voltmetre metoduna başvurulabilir.

Yukarıdaki yöntemleri sisteminizdeki tüm cihazlar için uygulamanızı tavsiye ederim. Birindeki yanlışlık diğerlerini de etkileyebilir.

Ama en önemlisi, kulağınız ile de kontrol yapın. Eğer fiş pozisyonları arasında, sistemin ses kalitesi bakımından bir fark duyabiliyorsanız kararınızı ona göre verebilirsiniz. Yukarıda belirttiğim gibi, deneyin, birşey kaybetmezsiniz. Hatta sisteminizin çözünürlük seviyesine göre, detay, sahne, frekans yanıtı ve gürültü seviyelerinde bazı iyileşmeler bile hissedebilirsiniz.

Tip-F priz