Hi-Res kayıtları dinledikçe, bir çok ticari kaydın ne kadar kalitesiz olduğunu daha iyi anlıyorum. Evet, çok sevdiğim albümleri her zaman yüksek çözünürlüklü olarak bulamıyorum. Ama, yüksek çözünürlüklü kaydedilmiş müzikleri dinlemenin de zevki bir başka. Bu konuda biraz açık olmak gerektiğine inanıyorum. Hi-Res ses çalabilmek, bence bir odyofilin yatırım yaparken dikkate alması gereken önemli bir unsur. DSD, Hi-Res deneyimi sağlayan ve gittikçe yaygınlaşan bir format. Aşağıda 2014 yılında Rocky Mountain Audio Fest fuarında, endüstri liderleri katılımı ile düzenlenen bir panel videosu yer alıyor. DSD formatı hakkında fikir edinmek için iyi bir malzeme.
Panel moderatörü, Positive Feedback Online sitesinden Dr. David W. Robinson. Bir önceki yazımdaki ürün incelemesinin ona ait olduğu dikkatinizi çekmiş olabilir. Panelistler ise Merging Technologies, SuperHirez.com, QRP, Analogue Productions, Acoustic Sounds, Opus3 Records, Channel Classics ve NativeDSD.com’dan.
Kısaca özetleyeyim: Fiziksel (optik) medyadan indirilebilir müzik dosyalarına doğru bir eğilim var. Şimdi teknoloji, tüketicinin, stüdyo master kaydını indirilerek evde dinlemesine olanak sağlıyor. Bundan önce perakende olarak alabildiğimiz çözünürlüğü düşürülmüş veya sıkıştırılmış fiziksel formatlar ile sınırlıydı.
İlk panelist Dominique Brulhart (Merging Technologies), USB ve Firewire’a göre daha alt bir katmanda (Layer 3) gerçekleştirdikleri Ravenna ethernet protokolünden bahsediyor. Ravenna ile bir bina içinde, kayıt stüdyosu içinde veya çok odalı bir evde nasıl çok kanallı bir ses ağı topolojisinin mümkün olduğundan bahsediyor. İşin içine ethernet girince (üst katman protokollerine göre) daha dayanıklı bir protokolden bahsediliyor. Kablo mesafeleri bakımından esneklik sağlıyor: DAC analog ampliye daha yakın olabilirken – bu daha kısa interconnect kablosu demek – sayısal kaynağa (bilgisayar, iş istasyonu, NAS) ethernet kablosunun izin verdiği 100mt’ye kadar bir mesafede olabiliyor.
Uzun yıllar Merging Technologies ürünlerini kullanan, Channel Classics ve NativeDSD.com yetkilisi Jared Sacks ise, müzik üretiminde analog yerine bilgisayar sistemlerine geçişin ilk yıllarda – 13 yıl önce – oldukça sancılı olduğundan bahsediyor; 5 dakikada bozulan bir bilgisayar, aylar süren bir üretim süreci… Bugünkü teknoloji ile karıştırma (mixing) işini, müzik kayıt ederken doğrudan yapmayı tercih ettiğini, ses kalitesini bozmamak için bunu sonraya (post-production) bırakmamayı tercih ettiğini belirtiyor. Bazı kayıtları geleneksel metod ve nativeDSD ile paralel yaptıklarını, bunun değerlendirmesini kullanıcılara bıraktıklarını belirtiyor. NativeDSD.com’da özellikleDSD kayıt yapan firmalara ağırlık verdiklerini, kayıt firmalarını DSD’ye yönlendirmeye çalıştıklarını vurguluyor. Biliyorsunuzdur, NativeDSD.com, hem özgün DSD kayıtlarını satın alarak indirebileceğiniz bir web mağazası, hem de DSD konusunda çeşitli bilgileri bulabileceğiniz bir kaynak. Sitede “Just Listen 1” adı altında native DSD kayıtlardan oluşan bir derleme, ücretsiz indirmek isteyenler için yer alıyor. Burada, DSD64, DSD128, DSD256 Stereo ve Multichannel, DXD Stereo kayıt örnekleri burabilirsiniz.
Opus3 yetkilisi, 2000 yılına kadar tamamıyla analog kayıtlar yaptıklarını, ondan sonra DSD ve DSD128 kayıtlara geçtiklerini belirtiyor. Bir önceki yıl Ocak ayında (2013 oluyor) ilk DSD64 – DSD128 karşılaştırmasını yaptığında 15sn içinde kalite farkını anladığını ve bunun fantastik bir deneyim olduğunu söylüyor. En kısa zamanda native DSD kayda geçmek istediğini, Merging Technologies Horus ve Hapi platformlarını çok merak ettiğini belirtiyor. Dikkatimi çeken diğer konu da DSD satışlarının – unutmayın 2014’den bahsediyoruz – beklentilerini üzerinde geliştiğini belirtiyor. Double DSD’nin (DSD128) nimetlerinden bahsederken, 8 kanal native DSD256 kayıt niyetlerinden bahsediyor.
Opus 3 yetkilisi Jan-Eric Persson, işe 38 yıl önce başladığını ve 2000 yılına kadar tamamıyla analog kayıtlar yaptığını belirtiyor. Daha sonraları bu analog masterleri DSD64 ve DSD128’e çevirerek yayınlamaya başlamış. Şimdilik orjinal analog kayıtlarını DSD’ye çevirmekle birlikte, Horus ve Hapi platformlarını çok merak ettiğini ve yakın gelecekte bu platformlarda çalışma istediğini belirtiyor. Opus 3’ün DSD kayıtlarına DSDfile.com adresinden erişilebilir.
Kubala•Sosna‘dan Joe Kubala, zaman içinde, 24/96 PCM, 24/176 PCM, DSD128 ve DSD256 denemeler yaptıklarını, bunların sıra ile artan bir ses kalitesi sunduğunu belirtiyor. Özellikle DSD kayıtların insanda farklı bir duygu uyandırdığını, özellikle DSD128’in analog ile aynı olduğunu belirtiyor. Burada bahsedilen, müziğin akıcılığı, hareketi gibi unsurlar; frekans aralığı veya işaret/gürültü oranı gibi teknik parametreler değil. Bir keresinde stüdyoda, CD masteri olarak 24/96, plak baskısı için Reel Tape ve yedek olarak DSD’ye yaptıkları paralel bir kayıttan bahsediyor. Joe Kubala, teyplerden birinin bozulması üzerine DSD’den teype kayıt yaptıklarını ve bunu doğrudan yapılmış bir teyp kaydı ile karşılaştırdıklarında fark göremediklerini, bunun da DSD teknolojisinin kendini ispatladığı an olarak belirtiliyor.
SuperHirez.com, QRP, Analogue Productions, ve Acoustic Sounds temsilcisi Chad Kassem ise, CD’den daha yüksek çözünürlüklerden, doğal, sıcak, kulağa hoş gelen sesten hoşlandığını belirterek söze giriyor. 24/96’nın iyi olduğunu ama bahsettiği sıcaklığı DSD’de bulduğunu belirtiyor. Sony ile yaptıkları bir toplantıda, DSD kayıtlar talep ettiğini, fakat kendisinden daha genç olan yetkililerin bu isteği anlayamadığını belirtiyor. Sony’nin SACD teknoloji lideri ve SACD kaynağının DSD dosyaları olduğunu düşünürseniz komik bir durum ortaya çıkıyor. Sony’den DSD tedarik etmenin, Universal’e göre hala daha zor olduğunu söylüyor. Chad Kassem, müşterilerinin, Vinyl (LP) ve SACD’den sonra indirilebilir Hi-Res müzik dosyaları talep etmeye başladıklarını belirtiyor.
Özetlemeye çalıştığım “RMAF 2014 DSD Update” video bağlantısı aşağıda.
