Bu uzun süredir aklımda olan, ama bir türlü el atmadığım bir konuydu. Dinlediğim seste hoşuma gitmeyen ama kaynağını bulamadığım bir olumsuzluk vardı. Şimdi geldiğim noktada bunun “jitter” (bir başka deyişle zamanlama) ve elektriksel kirlilik (EMI/RFI) olduğunu düşünüyorum. Çeşitli denemelerden sonra, hoparlör, ampli, DAC, streamer ve bilgisayarın etkileri hakkında genel bir fikrim oldu ama hiçbir zaman ethernet ağ konfigürasyonuna el atmamıştım. Ses için optimize edilmiş ağ anahtarlarına (Audio Grade Network Switch) biraz dikkatli, ön yargılı yaklaşıyordum. Bu alanda bir yatırım yapmadan önce bazı denemeler yaptım ve aşağıda paylaşıyorum.
Önceki Durum
NAS ve müzik sunucu bilgisayar çalışma odamda duruyor. DAC + ağ oynatıcı (streamer/network player) ise çoğunlukla müzik dinlediğim salonda duruyor. NAS’ın sesini dinleme odamda istemiyorum. Aslında müzik sunucu olarak kullandığım iki ayrı bilgisayar var. Bunlardan bir tanesi CPU olarak daha güçlü. Genel çalışma bilgisayarı kullanımından başka, ses dosyası format çevirimi (örn. ISO’dan DSF’e), CD kopyalama, arşiv düzenleme v.b. bu bilgisayar üzerinde yapıyorum. Bu bilgisayarın iki adet gigabit ethernet portu var. Bu ilk bilgisayarı HQplayer için kullandığım da oluyor. Eskiden WS2016 ve Audiophile Optimizer yüklüydü fakat dinleme ağırlığı öteki sunucuya geçince konfigürasyonu yenilemedim. WS2016 deneme süresi bitti vs…
Diğer bilgisayar ise daha eski nesil ve düşük güçlü bir donanım. YouTube, Netflix gibi video işleri için Windows 10, audio işleri için WS2019 ile açıyorum. Bu ikinci bilgisayarda Audiophile Optimizer ve HQplayer yüklü. Ayrıca, USB DAC bağlantısı için JCAT USB Card Femto mevcut. Ancak, DAC’a (exaSound e22) bilgisayardan USB bağlantısı yerine, ev ağına bağlı network player’dan (exaSound PlayPoint) USB ile bağlanarak daha iyi sonuç alıyorum. Bu bilgisayarın tek PCI yuvası var. Dolayısı ile USB kartı açığa çıkarken bu yuvanın 2 portlu iyi bir ethernet kartı ile doldurulmasında fayda görmeye başladım. Bunun isteğin sebepleri aşağıda açıklığa kavışacak. Neyse, aşağıdaki denemeleri, iki ethernet portuna sahip olduğu için ilk sunucu ile yaptım.
Aşağıdaki zamanla ortaya çıkmış bir konfigürasyon. Aslında dinleme odasında basit bir ethernet anahtarı vardı. Ancak, WiFi erişimi biraz sorunlu olduğu için erişim noktası olarak kullanmak üzere köprü modunda bir WiFi yönlendirici (router) ile değiştirmiştim – sese olan olumsuz etki o zaman için dikkatimi çekmemişti.
WiFi Yönlendirici Yerine Gigabit Ethernet Ağ Anahtarı
Lafı uzatıp en sonda açıklamaktansa, şimdiden söyleyeyim. Yazının başında bahsettiğim jitter ve elektronik kirlilik (EMI/RFI) kaynaklı olduğunu düşündüğüm rahatsızlık, WiFi ağ yönlendiricisini aradan çıkarınca farkedilir seviyede düzeldi. Ağ oynatıcı (streamer), sunucu ve NAS birimlerini, yıllar önce almış olduğum bir Linksys SE2800 bir gigabit ethernet ağ anahtarı üzerinde topladım. Farkı görünce ses için optimize edilmiş bir ağ anahtarının burada çok daha iş çıkartacağına ikna oldum. Bu konuya yazımın son bölümünde tekrar değineceğim.
Ağ Anahtarı Kullanmadan Köprü Bağlantısı
Peki, NAS, müzik sunucu ve Network Player/Streamer birimlerini hiç ağ anahtarı kullanmadan nasıl bağlayabilirim? Eğer NAS ve sunucu üzerinde ikişer adet gigabit ethernet portu mevcut ise, bu portları köprü (bridge) olarak ayarlamak ve cihazları birbirine anahtarsız bağlamak mümkün. Aşağıdaki resimde NAS ve Sunucu üzerindeki kesik çizgiler ile köprülenmiş portları ifade etmeye çalıştım.
Windows ortamında bunun nasıl yapılacağınız bu bağlantıda anlatılıyor. Bilgisayarda durum aşağıdaki gibi görünüyor. İki ethernet portunu seçip bunları köprü haline getirmek gerekiyor. Köprü konfigürasyonunda internete çıkan ethernet portunun IP adresi, DNS ayarı olması lazım. İkinci portu ayarlamaya gerek yok. Zaten köprü konfigürasyonunun bir IP adresi olması gerekiyor.
Burada amaç NAS’dan ağ oynatıcısına uzanan yolu basitleştirmekti ve işe yaradı. Ancak, NAS ve sunucunun ethernet devrelerinin, zamanlama ve gürültü izolasyonu konusunda performansından çok fazla bir şey beklememek gerekiyor. Çeşitli web forumlarında, araya ethernet zamanlamasını iyileştiren bir cihaz daha koymak pahasına seste iyileştirme yapılabileceğini okudum. Bu cihaz iki önceki resimdeki kesik çizgi ile gösterilen ve network player’dan önce kullanılan, sinyal zamanlamasını düzelten bir cihaz veya bir önceki konfigürasyondakinin yerine, ses için optimize edilmiş bir ağ anahtarı da olabilir. Tabi sunucuda da uygun bir ethernet kartının bulunması faydalı.
Yukarıda anlattıklarım, elimdekilerle ve kredi kartına dokunmadan yapabildiğim iyileştirmelerdi. NAS ve sunucu üzerinde çift ethernet portu olması sayesinde bu denemeleri yapabildim. Başlıca iki tür iyileşme oldu. Birincisi “jitter” (zamanlama) kaynaklı olduğunu tahmin ettiğim, seste hafif bir “çamurlaşma” diye tabir edeceğim, seslerin birbirine karışması, kulak tırmalayabilen bazı sivrilikler azaldı, sesin akıcılığı biraz daha iyileşti, enstrümanları ayırımı daha kolaylaştı. İkinci olarak sesler biraz daha ayrışırken daha net bir sahne oluştu. Tabi bunlar ufak değişimler. Abartılı tanımlamalar yapmak istemiyorum. Değişimler kimisi için ufak olabilir ama dikkatli kulaklar için önemli ve ben ilk konfigürasyona kesinlikle dönmek istemem. Aşağıda kredi kartına yüklenebilecekler için bazı öneriler getirmeye çalışacağım.
Örnek Ürünler
Yukarıda belirttiğim gibi WiFi yönlendiriciyi aradan çıkartmak, NAS, sunucu ve ağ oynatıcısını önce ağ anahtarı üzerinden, sonra onu da bırakıp doğrudan köprüleyerek bağlanmak gerçekten ödüllendirici oldu. Ancak, sinyal hattı ne kadar basitleşse de, veri zamanlaması (clocking) bakımından NAS veya sununucu ethernet devrelerinin kalitesi ile sınırlıyım. Sesi daha üst bir seviyeye taşıyabilmek için, bilgisayar, ağ anahtarı, ethernet sinyal regeneratörü, ağ oynatıcısı gibi cihazların en iyi güç kaynakları ile beslenmesi (son zamanlarda düşük empedanslı doğrusal güç kaynağı lafını çok duyuyorum) ve bunların içinde en hassas zamanlama devrelerinin kullanılması şart. Ne yazık ki fiyatlar bana fazla geliyor. Ancak incelemeye bir engel yok tabi. Burada bazı örnekler vereceğim. Daha fazla araştırmak ve örnekleri çoğaltmak mümkün. Başlıklar ilgili ürün web sayfasına bağlantı içeriyor. Burada detaya girmiyorum.
JCAT NET Card XE: Müzik sununcu PCI arayüzüne takılabilen bu kartın içinde sıcaklık, titreşim, EMI gibi dış etkenler varlığında daha stabil olduğu iddia edilen bir Emerald OCXO osilatör ve LT3045 ultra düşük gürültülü doğrusal güç kaynağı kullanılmış. İki adet gigabit ethernet portu ve dış güç kaynağı bağlantısı mevcut. Dolayısı ile NAS ve ağ oynatıcı ile köprü bağlantı yapmak mümkün.
UpTone Audio EtherREGEN: 4 portlu, ses için optimize edilmiş bir gigabit ethernet ağ anahtarı. Zamanlama, jitter ve gürültü için optimizasyonlara sahip. Zamanlama için Crystek CCHD-575 kullanılmış. İstenirse harici bir zamanlama kaynağına da bağlanabilir. SFP portu ile optik bağlantı (örn. NAS) mümkün.
SOtM sCLK-EX: Dört adete kadar zamanlama (clock) çıkışı sağlıyor. Bu sinyaller ile harici zamanlama kabul edebilen, DAC, USB ana kart, CD çalar, PC ana kartı, LAN denetleyicisi gibi birimler beslenebilir.
sMS-200ultra Neo network renderer and Roon end point: Bu PCM 32bit/768KHz ve DSD512 destekleyen bir ağ oynatıcısı. İçinde sCLK-EX2425 saat modülü kullanılmış. Harici “master clock” bağlantı seçeneği mevcut.
Sonore microRendu v1.5: Bu da Sonore firmasının ağ oynatıcı modellerinden bir örnek. 768kHz PCM ve DSD512 destekliyor. MPD/DLNA renderer, HQplayer NAA, Bubble UPnP Server ve Roon Ready cihaz olarak çeşitli amaçlar için kullanılabilir.
Bu konu üzerinde araştıracak, denenecek, yazılacak çok şey var. Bu yazı şimdilik bir giriş notu olsun.
Bazı Kaynaklar
https://www.windowscentral.com/how-set-and-manage-network-bridge-connection-windows-10
Yorum yazabilmek için oturum açmalısınız.