Sayısal ses ve görüntü için kullanılan Hi-Def (yüksek tanımlama) teriminin analog bir format (LP, plak, ne derseniz) için kullanılabileceği aklıma gelmezdi. Avusturya kökenli yeni bir firma olan Rebeat, 4.8 milyon Dolar tutarında bir yatırım ile geliştirmekte olduğu yeni plak baskı teknolojisi ile bu formattan daha kaliteli ses, daha yüksek ses şiddeti (volüm) ve daha uzun oynatma süresi vaad ediyor. İlk HD Vinyl plakların 2019 yılında mağazalara ulaşması bekleniyor. Bu plaklar 100% geri uyumlu, yani mevcut plak çalarlar ile kullanılabilecek ve ses sadakati bakımından önemli bir fayda getirecek. Tahmin ediyorum pikap donanımında da bu teknolojiden en fazla verimi sağlayacak yenilikler zamanla piyasaya sürülecektir.
2001 yılında Guenter Loibl tarafından kurulan Rebeat, bir CD ve DVD dağıtıcısı olarak işe başlamış. Bay Loibl, 2016 yılında, plak üretiminin geleneksel yöntemler yerine lazer teknolojisi ile yapılması fikrini öne sürmüş ve bu teknolojiye “HD Vinyl” adı verilmiş. Dikkat edelim, lazer ile okunabilen eski lazer disk gibi bir formattan bahsetmiyorum, plak üretiminde lazer kullanımından bahsediyorum – yani son ürün yine bildiğiniz plak.
Geleneksel plak üretim teknolojisi ve kısıtlamaları
HD Vinyl tekonolojisini daha iyi anlayabilmek için geleneksel plak basım teknolojisi özetleyeyim. Bu işin detayları için YouTube videolarına ya da çok çeşitli internet sitelerine başvurabilirsiniz. Aşağıda mavi renkli yazılar işin kısıtlamalarını oluşturuyor.
- İlk aşamada aluminyum bir plaka vinil ile kaplanır ve vinilin üstü lakelenerek parlatılır.
- Lakelenmiş diske stüdyoda kayıt yapılır. Kayıt iğnesi master disk üzerinde oluklar açar. Kayıt kafası plağın kenarından merkeze doğrusal bir çizgi takip ederek hareket eder. Halbuki, plağı çalarken pikap kolu bir pivota bağlı radyal bir hareket ile olukları takip eder. Yazma ile okuma arasında ufak bir açı hatası oluşur. Belki hatırlarsınız, bir zamanlar doğrusal izli (linear tracking) pikaplar üretildi – bu açı hatasını bertaraf etmek için. Oluklar arasındaki mesafe aşağı yukarı aynıdır. Yani, sessiz bir müzik pasajında – nispeten dar bir oluk – ya da agresif bir pasajda – daha geniş salınımlar – için oluklar arasındaki mesafede bir optimizasyon yapılmaz. Bu çalma süresini bir miktar kısıtlar. Ayrıca, kesme teknolojisi plağa kayıt edilebilen üst frekansları da kısıtlar.
- Elde edilen plak önce gümüş sonra nikel ile kaplanır. Sürecin bu bölümünde zararlı kimyasallar kullanılır. Metal kaplama vinilden ayrılarak, gerçek plakların baskısında kullanılacak “ana stampa” olarak kullanılır.
- Son işlem, ana stampa ile vinil hamuruna baskı yapılması ve etikenlenmesidir. Her baskıda nikel stampa biraz daha aşındığı için baskı işlemi yaklaşık 1000 ile sınırlanır. Yani ilk baskıdan 1000’inciye doğru kalite biraz düşer. Bu, vinil koleksiyoncuların erken kopyalar için daha fazla ödeme yapmasının nedenlerinden biridir. Bilseydiniz 1000’inci baskıya denk gelen plağı almak istermiydiniz?
Ayrıca sürecin toplamına bakınca, ilk kayıdın, vinil mastere (negatif olarak), oradan nikel stampaya (pozitif olarak) oradan vinil plağa tekrar (negatif olarak) basıldığını – yani bir kaç kez transfer edildiğini – görüyoruz. Kaydın daha az transferden geçerek basılması daha iyi olmaz mıydı?
Burada kayıt için kullanılan masterin kalitesi çok önemli. Ancak bu yazının konusu ile doğrudan ilgili değil. Bir örnek vermek gerekirse bir plağın baskısında master kayıt olarak CD bile kullanılabilir. Burada kayıt yapan firmanın ciddiyeti önemli. Neyse konumuza dönelim.
HD Vinyl Teknolojisi
- Sesten 3 Boyuta Dönüştürme: Patentli HD Vinyl lazer kesim işleminde ilk adım olarak, yüksek çözünürlüklü bir ses dosyası, sayısal yöntemler kullanılarak bir ana plakanın topografik 3 boyutlu (3D) haritasına dönüştürülür. Plağa işlenecek olukların tam genişliğini yazılımsal olarak bilindiği için, oluklar arasındaki gereksiz boşluk ortadan kaldırılır. Yani, oluklar arasındaki mesafe optimize edilir. Burada bahsettiğim, plak oluklarının oluşturulması ve okunması arasındaki teğet/radyal hatanın ortadan kaldırılmasıdır. Tüm bunlar, aynı hacimdeki geleneksel vinil kayıtlara kıyasla %30 daha fazla oynama süresiyle sonuçlanır. Ya da, elde edilen alan, oluğun genliğine eklenerek, daha yüksek, daha iyi dinamik ve daha iyi işaret gürültü oranlı (S/N ratio) kayıt için kullanılabilir.
- Lazer İşleme: Optimize edilmiş 3D topografik harita bir seramik plaka üzerine kazınır. Diskin dış kenarına tam olarak 100 kHz’e verebilecek bir hassaslıkla kesim mümkündür. Geleneksel bir plak, gerçek zamanlı bir kesme işleminde en fazla 15 kHz gerçekleştirebiliyor.
- Son Baskı: Ana baskı plakası için seramik malzemeler kullanılır. Seramik, geleneksel yöntemdeki nikel gibi kolay aşınmaz. Bu çok önemli, çünkü üretilen ilk ve son kopya arasında kalite farkı yoktur, ilk ve son kopya eşdeğerdir.
Neden HD Vinyl?…
- Tek adımlı bir süreçtir: Geleneksel vinil master yönetimi, karmaşık bir süreçtir. Vinil kayıtlarda baskısa kullanılan geleneksel stampa, aslında bir kopyanın kopyasının bir kopyasıdır. Bir vernik ilk önce bir baba diski üretir, daha sonra bir anne disk üretilir, bu da daha sonra stampa için kullanılır. Geleneksel vinil plak üretim sürecinde bu çoklu transferden dolayı bilgi kaybı sözkonusudur.
- Daha iyi ses kalitesi: HD Vinil, 100kHz’e kadar frekansları üretebilir. Oluğun şeklini mükemmel bir şekilde kontrol edilerek, lazer kesim HD Vinil kaydı, üstün bir sinyal/gürültü oranı sağlar. Ayrıca, teğet/radyal hatalar tamamen ortadan kaldırılır.
- Daha uzun çalma süresi: HD Vinyl kayıtları, ses kalitesini düşürmeksizin bir yüzde 30 dakikaya kadar kayıt saklayabilir.
- Her kopyanın yanı kaliteye sahip olması: HD Vinil baskı plakası, çok sert, uzun ömürlü ve kimyasal olarak dayanıklı bir malzemedir ve seramikten yapılmıştır. Bu bir baskının ilk kopyasının 10.000’inci kopya ile aynı kaliteye sahip olmasını sağlar.
- Zehirli atık yok: HD Vinil stampa, lazer teknolojisi ile oluşturulur. Hiçbir zehirli kimyasal madde içermez. Geleneksel vinil mastering işleminde, çok fazla zehirli atık üreten elektro kaplama kullanılır.
- Geriye dönük uyumluluk: HD Vinyl’ler mevcut herhangi bir pikapta oynatılabilir.
Evveet, aynı kaydın bir kaç tane LP remaster’i çıktı aldınız, 140 gramını aldınız, yetmedi 180 gramı çıktı aldınız, buyrun şimdi de HD-Vinyl olarak çıkıyor. Hem de yeni nesil pikaplarla daha iyi ses çıkacak. Pikabı da yeniledinizmi tadına doyum olmayacak. Pamuk eller cebe! Şaka bir yana, bu olgu DVD, CD, Bluray, computer audio, bilgisayar, telefon, TV,… hepsi için böyle sürüp gidiyor. Göreviniz tüketmek ve üreticileri memnun etmek.
Kaynak:
