Computer Audiophile sitesinde okuduğum bir yazı kafamdaki bazı konuların oturmasını sağladı. Beğenerek okuduğum bu yazı, aşağıdaki özeti hazırlamam için ilham verdi. Yazının orjinaline buradan erişebilirsiniz.
Sayısal müzik dosyalarını çalmanın tek yolu PC + DAC değil tabiki. Çeşitli tüketici ürünleri iletişim ağı üzerinden müzik akışı sağlayabiliyor. Örneğin, ev ağınızda müzik dosyalarınızı NAS (Network Attached Storage) ile depolayıp, dosyalara bir PC, bir home theater amplifier ya da DVD/Blu-Ray çalıcı ile erişebilirsiniz.
UPnP (Universal Plug and Play)
İletişim ağındaki değişik cihazlar arasında erişim esnekliğini sağlayan en temel protokol UPnP (Universal Plug and Play). UPnP, iletişim ağına bağlı (PC, yazıcı, Wi-Fi erişim noktaları, DVD/Blu-Ray çalıcı…) cihazların, kullanıcı tarafından ayarlar yapılmadan kolayca birbirlerini görmelerini, aralarında veri paylaşmalarını sağlamak için yapılmış bir protokol. UPnP’nin güzelliği kullanıcıyı karmaşık konfigürasyonlardan uzak tutması.
UPnP’nin ses ve görüntü ile ilgili uzantısı UPnP AV olarak adlandırılıyor. UPnP AV mimarisi, üç temel birim ve ilgili işlevleri tanımlıyor; Medya Sunucu (Media Server), Medya Çalıcı/Oynatıcı (Media Renderer) ve Kontrol Birimi.
Medya Sunucu (Media Server)
Medya Sunucu, ses yada video dosyalarını, ilgili albüm, artist, parça adı gibi metadata bilgileri ile birlikte sunan birimin adıdır. Medya Sunucu, içindeki dosyaları tarayabilmemiz için İçerik Kütüphanesi Hizmeti (Content Directory Service) sunar. Bu dosyaları çalacak olan Media Renderer biriminin bağlanabilmesi için bir de Bağlantı Yöneticisi (Connection Manager) hizmeti sunulur. Medya Sunucunun diğer bir görevi, Play, Pause, Stop gibi komutlara yanıt vermektir. Buna da Taşıyıcı Hizmeti (Transport Service) diyoruz.
Medya Sunucu örneği olarak, PC üzerinde çalışan JRiver gibi bir medya yazılımından bahsedebiliriz. Bazı NAS ürünleri üzerinde de medya sunucu yazılımı geliyor. Bu ilginç, çünkü, NAS üzerindeki hizmetler ile sunulan müzik dosyasını, PC gibi karışık bir cihaz yerine çok daha basit bir cihaz ile kontrol etmek ve DAC’a iletmek de mümkün.
Medya Oynatıcı (Media Renderer)
Medya sunucunun sunduğu dosyayı sese (yada videoya) çevirerek çalan birime Media Renderer diyoruz. Buna güzel bir örnek olarak Logitech’in Squeeze Box Touch ürünü olabilir. Squeeze Box Touch artık üretilmiyor ama kullanım modeli şöyle: müzik dosyalarınızı bir PC’de saklıyorsunuz ve PC’de çalışan medya sunucu yazılımı yukarıda bahsettiğim kütüphane, bağlantı ve taşıyıcı hizmetleri sağlıyor. Bu PC’nin evde çalışma odasında olduğunu varsayalım. Salondaki Squeeze Box Touch’un ses çıkışları amplifikatöre bağlı, PC bağlantısı ise ethernet üzerinden. Burada Media Renderer işlevi Squeeze Box Touch tarafından üstlenilmiş. Üstün bir DAC ile karşılaştıramayız ama oldukça düşük maliyetli bir çözüm. Biraz elektronik bilgisi kullanarak elinize havya aldığınızda, ses kalitesini arttırmak için Squeeze Box’un içindeki DAC’ı bypass edip harici bir DAC’a bağlayabilirsiniz. Yalnız bu çözümde binlerce dosyadan oluşan bir arşivde müzik aramak bence bir işkence. Diğer Medya Renderer örnekleri olarak Linn, Naim, PS Audio gibi HiFi ürünlerinin yanında TV, DVD/Blu-Ray oynatıcı ve oyun konsollarını da sayabiliriz.
Kontrol Birimi
Yerel iletişim ağı üzerindeki Medya Sunucu ve Media Renderer birimlerini arayıp bulan ve müzik çalma komutunu veren birim Kontrol Birimi oluyor. Bugünlerde IOS veya Android bazlı cihazlar ile Blu-RAY oynatıcı gibi cihazları kontrol edebiliyoruz.
Şimdiye kadar bahsettiklerimiz UPnP protokolü sayesinde oluyor. Benim mevcut kullanım modelimde, Medya Sunucu PC ve üzerindeki JRiver yazılımı, Media Renderer ise JRiver ve DAC oluyor. Kontrol birimi olarak JRiver’ın kullanıcı arayüzü veya iPad gibi IOS tabanlı mobil bir cihaz kullanıyorum.
Digital Network Alliance (DLNA)
Bitti mi? Hayır. Bir de Digital Network Alliance (DLNA) var. DLNA’da UPnP üzerine inşa edilmiş bir protokol. DLNA sertifikalı cihazlar birbirlerini yerel iletişim ağı üzerinde görebilir ve belirli dosya tipleri (ses, video, resim) bu cihazlar arasında paylaşılabilir.
UPnP ve DLNA, müzik dinleme ortamlarına iletişim ağına yer veren, ancak PC ve USB arabirimini sokmak istemeyen kullanıcıların uğradığı bir durak. NAS, medya sunucu, renderer ve kontrol birimini birbirine bağlamak için biraz daha fazla iletişim ağı bilgisi gerektirdiği kesin. Bence, PC+DAC çözümü, PC bilgisi gerektirmekle birlikte bana biraz daha pratik geliyor. Ses kalitesi bakımından hangisi iyi bilemiyorum. Ama, sayısal müzik dosyaları ile uğraşacaksanız, örneğin CD’lerinizi rip etmek için, dosyaların etiketlerini düzeltmek için her zaman PC gerekiyor.
Bir de işin içine ethernet girmesi beni biraz rahatsız ediyor. Ethernetin dayalı olduğu protokolün adına bakın “Carrier Sense Multiple Access with Collision Detection”. Şimdi bunun ne olduğuna girmeyeyim ama NAS’dan müzik notalarının yola (ethernet) çıktığı, bazılarının yolda başka paketlerle çarpışarak, medya rendere’a ulaşamadan gazi olduğu (trafik kazası), yerine yenilerinin gönderildiği, karikatürize bir manzara oluşuyor kafamda 🙂
(Güncelleme – 11.01.2015 ) Halen NAS kullanmamakla birlikte benzer bir uygulamayı denedim. Müzik sunucusu olarak kullandığım bilgisayarın tüm hardisklerini söküp, evdeki ethernet üzerinden bağlı başka bir bilgisayarın içine koydum. JRiver ayarlarından bu diskteri tekrar tanımladım. Uzak bilgisayarın disklerinden çalınan müziğin, dahili disklere göre daha kaliteli bir ses verdiğini gözlemliyorum. Ses biraz daha açık ve detaylı geliyor; sahne özellikleri daha iyi. Ancak, bu çok ufak bir fark – gece ve gündüz gibi değil. Bu başka bilgisayar, internete bağlandığım, dosya indirdiğim günlük kullanım bilgisayarım. İşin ideali, müzik disklerini ayrı bir bilgisayar veya NAS’a aldıktan sonra bir Gigabit Ethernet Switch üzerinden Müzik Sunucu bilgisayara bağlamak. Böylece, müzik dosya trafiğini, evdeki diğer ethernet trafiğinden soyutlamış olursunuz.
Yorum yazabilmek için oturum açmalısınız.